THÀNH PHỐ LÀO CAI - MỘT VÀI NÉT
VỀ LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

Những ai gắn bó với thành phố Lào Cai – thành phố biên cương phía Bắc của Tổ quốc - đều mang trong mình nhiều cảm xúc về sự đổi thay, phát triển mạnh mẽ của mảnh đất nơi này. Trải qua hơn 30 năm kể từ ngày tái lập tỉnh 1/10/1991, Lào Cai hôm nay không chỉ là vùng đất hồi sinh, mà còn trở thành điểm sáng trên bản đồ kinh tế, văn hóa, đối ngoại của cả nước.

Ngày ấy, sau khi tái lập tỉnh Lào Cai được gần 1 năm, ngày 9/6/1992, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định số 205 về việc phân vạch, điều chỉnh địa giới thị xã Lào Cai và lập lại thị xã Cam Đường thuộc tỉnh Lào Cai. Ngày 1/9/1992, hệ thống chính trị thị xã Lào Cai - thị xã tỉnh lỵ Lào Cai sau tái lập chính thức đi vào hoạt động.

Những năm đầu tái lập, Đảng bộ và Nhân dân thị xã Lào Cai đối mặt với muôn vàn khó khăn, thách thức. Trong thị xã là những khu phố hoang tàn, ruộng nương toàn cỏ cây, lau sậy và đầy rẫy bom mìn. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội xuống cấp nghiêm trọng. Thị xã bị chia cắt bởi ảnh hưởng của chiến tranh biên giới, những cây cầu nổi tiếng một thời là Cốc Lếu, Làng Giàng, Hồ Kiều bị hỏng nặng, đổ nát dưới lòng sông...

Cầu Cốc Lếu năm 1991 

 
Cầu Hồ Kiều bị địch phá hỏng cuối tháng 3 năm 1979

Chẳng thế mà đầu những năm 90 của thế kỷ trước, người ta vẫn thường truyền nhau hai câu thơ sau để nói về thế ngăn sông, nhiều cách trở.
“Ai đem tôi đến chốn này
Bên kia Cốc Lếu, bên này Lào Cai”

Toàn thị xã khi ấy chưa có điện lưới quốc gia. Các xã, tiểu khu giáp biên giới đều bị tàn phá, chưa thể xây dựng hoặc sản xuất. Nền kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất nông - lâm nghiệp lạc hậu, tỷ lệ hộ đói nghèo cao, đời sống Nhân dân khó khăn. Cả tỉnh Lào Cai và thị xã Lào Cai ngày ấy là những “vành đai trắng”, không hoang tàn, trơ trụi sau bom đạn chiến tranh thì cũng luẩn quẩn trong đói nghèo.

Hình ảnh một góc Lào Cai ngày đầu mới tách tỉnh năm 1991

Từ những ngày đầu mới tái lập tỉnh lỵ, ngành Giáo dục và Đào tạo thị xã Cam Đường chỉ có 20 trường tiểu học, phổ thông cơ sở với khoảng hơn 3.000 học sinh. Còn với thị xã Lào Cai, cùng với bộ máy chính quyền dần được hình thành, ngành Giáo dục cũng được tái lập trên cơ sở 3 trường: Trường Phổ thông cơ sở Đồng Tuyển, Trường Phổ thông cơ sở Bắc Cường (thuộc Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Cam Đường), Trường Trung học cơ sở Vạn Hòa (thuộc phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Bảo Thắng) với hơn 700 học sinh.
Tuy nhiên, với tinh thần quyết tâm và nhiệt huyết cách mạng, lớp cán bộ đảng viên đi đầu đã nhanh chóng lan tỏa bằng ý chí và hành động, tạo dựng niềm tin, động lực mạnh mẽ trong Nhân dân. Từ chỗ cơ sở vật chất, hạ tầng xã hội, đô thị hầu như chưa có gì, nhưng được sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng hướng của Tỉnh ủy, bằng sức mạnh đoàn kết, quyết tâm cao của Đảng bộ, sự ủng hộ của cả hệ thống chính trị và toàn thể Nhân dân, đã biến cả thị xã khi ấy thành một đại công trường.

Chỉ sau 10 năm, cả 2 thị xã Lào Cai và Cam Đường đã hồi sinh với tốc độ thần kỳ. Hệ thống chính trị được củng cố, xây dựng vững chắc. Hạ tầng kỹ thuật giao thông, điện lưới quốc gia, trụ sở các cơ quan, đơn vị, trường học, hệ thống y tế, chợ... được khôi phục nhanh chóng.

Quang cảnh lễ thông tàu tuyến Hà Nội - Lào Cai năm 1993

Thành phố Lào Cai sau 10 năm tái lập tỉnh

Trường Cao Đẳng Lào Cai năm 1998

Khánh thành Cầu Phố Mới – thị xã Lào Cai

 
Công viên Nhạc Sơn – TP Lào Cai năm 2007

Nhịp cầu hữu nghị Việt - Trung

Các khu công nghiệp lớn được hình thành, các ngành nghề tiểu, thủ công nghiệp truyền thống được khuyến khích, thương mại, dịch vụ phát triển đa dạng, phong phú. Khu kinh tế cửa khẩu ngày càng mở rộng.

Lễ cắt băng mở cửa khẩu Quốc tế đường tế đường bộ số 2 Kim Thành - Lào Cai

Với chính sách thu hút hợp lý, dân cư từ mọi miền của Tổ quốc dần hội tụ về Lào Cai với niềm tin và hy vọng vào cơ hội phát triển của một thành phố đầy sức sống.

Từ một thị xã biên giới nhỏ bé, có 8 đơn vị hành chính (gồm 3 xã và 5 tiểu khu), diện tích tự nhiên hơn 5.038 ha, dân số hơn 6.000 người, trải qua các lần điều chỉnh, sáp nhập mở rộng địa giới hành chính, ngày 30/11/2004, Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định số 195/2004/NĐ-CP về việc thành lập thành phố Lào Cai.

Thành phố Lào Cai ngày nay

Đến nay, sau 20 năm thành lập, thành phố Lào Cai tự hào với những bước phát triển mạnh mẽ. Điều đó thể hiện không chỉ ở tổng diện tích tự nhiên tăng 5,64 lần, số đơn vị hành chính tăng hơn 2 lần, dân số tăng 25 lần, mà quan trọng hơn, thành phố Lào Cai đã thực sự chuyển mình, bứt phá, trở thành trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, đối ngoại của tỉnh Lào Cai, đồng thời là đô thị hạt nhân trong hệ thống các đô thị của tỉnh cũng như trong tổng thể hệ thống các đô thị của toàn quốc. Thành phố Lào Cai giữ vị trí kết nối quan trọng trong hành lang kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh; cửa ngõ giao thương kinh tế, văn hóa của Việt Nam và ASEAN với vùng Tây Nam Trung Quốc.

Bức tranh đô thị sáng màu phát triển còn bởi được quy hoạch, quản lý, xây dựng đồng bộ và có tầm nhìn dài hạn, hình thành rõ nét các khu chức năng, như khu trung tâm hành chính đô thị mới Lào Cai - Cam Đường; khu thương mại, dịch vụ Kim Thành; các khu dân cư đô thị, công trình phúc lợi xã hội ngày càng phát triển đồng bộ, văn minh, hiện đại.
Nhiều công trình trọng điểm giao thông được hoàn thành và đưa vào sử dụng, các tuyến, trục giao thông nội thành được xây dựng từng bước đạt tiêu chuẩn; hệ thống kè sông Hồng, sông biên giới; hệ thống cầu bắc qua sông Hồng trong địa bàn thành phố đã phục vụ tốt hơn giao thương và thu hút đầu tư, góp phần tạo dựng hình ảnh đô thị Lào Cai văn minh, hiện đại, giàu bản sắc.

Cơ cấu kinh tế của thành phố chuyển dịch đúng hướng, thể hiện ở tỷ trọng ngành thương mại, dịch vụ tăng mạnh, từ 0 lên 49,4%. Tỷ trọng ngành công nghiệp, xây dựng chiếm trên 47%, tỷ trọng nông nghiệp giảm còn 2,4%.

Văn hóa - xã hội cũng không ngừng tiến bộ. Chất lượng giáo dục đào tạo luôn là lá cờ đầu của tỉnh và khu vực Tây Bắc. Thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá VIII) “Về định hướng chiến lược phát triển giáo dục - đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và nhiệm vụ đến năm 2000”, Đảng bộ, chính quyền thành phố Lào Cai đã chú trọng phát triển công tác giáo dục - đào tạo. Nhờ đó, cơ sở vật chất phục vụ dạy và học không ngừng được xây dựng. Chất lượng các bậc học được nâng lên rõ rệt. Phong trào thi đua “Hai tốt” trong các nhà trường được đẩy mạnh và phát triển. Số học sinh đến trường ngày càng tăng. Tỷ lệ huy động học sinh tiểu học đến trường đạt 98%.

Không chỉ thành thị, khu vực nông thôn của thành phố Lào Cai cũng khoác lên mình những sắc màu rực rỡ của cuộc sống ngày càng ấm no, hạnh phúc. Sau gần 10 năm thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, từ năm 2011 đến năm 2019, thành phố Lào Cai đã hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, góp phần tạo nên diện mạo mới cho đô thị biên giới duy nhất trong cả nước.

Nghị quyết số 16-NQ/TU, ngày 01/10/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Lào Cai về phát triển thành phố Lào Cai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã xác định quan điểm xây dựng thành phố Lào Cai là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của tỉnh; là hạt nhân, tạo sức lan tỏa, phát triển cho các huyện, thị xã; là cơ sở, động lực, bảo đảm xây dựng tỉnh Lào Cai phát triển toàn diện, trở thành trung tâm, cầu nối giao thương kinh tế, đối ngoại giữa Việt Nam và các nước ASEAN với Trung Quốc; bảo đảm phát triển kinh tế, xã hội đi đôi với củng cố quốc phòng, an ninh, mở rộng quan hệ đối ngoại, trở thành điển hình trong xây dựng biên giới hòa bình, hợp tác, phát triển; gắn mục tiêu phát triển bền vững với giữ gìn bản sắc văn hóa, bảo đảm an sinh xã hội, bảo vệ môi trường sinh thái, bảo đảm an ninh, trật tự, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân; đẩy mạnh đô thị hóa đồng thời với đầu tư phát triển khu vực nông thôn. Thành phố đi đầu, tiên phong trong tất cả các lĩnh vực, nhất là trong đổi mới, sáng tạo; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, năng lực hội nhập quốc tế; cải cách hành chính, chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ cao.
 
Với những kết quả đạt được, Đảng bộ, chính quyền, quân, dân thành phố Lào Cai vinh dự được Đảng, Nhà nước, Chính phủ tặng thưởng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý, như danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp; danh hiệu Thành phố Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới; Huân chương Lao động hạng Ba, hạng Nhì, hạng Nhất; Huân chương Độc lập hạng Ba...

Tự hào về vùng đất biên cương yên bình, tươi đẹp, đang chuyển mình mạnh mẽ, hứa hẹn những bước đột phá, tiếp tục đổi mới và hội nhập, Đảng bộ, chính quyền, quân và dân thành phố Lào Cai càng nêu cao ý chí quyết tâm, tinh thần đoàn kết xây dựng thành phố Lào Cai là đô thị loại I; là hạt nhân trong trục động lực, cực tăng trưởng của tỉnh; trung tâm chính trị, kinh tế, thương mại, đối ngoại của tỉnh, đất nước, xứng đáng với truyền thống thành phố 2 lần được phong tặng danh hiệu anh hùng; là điểm sáng toàn diện nơi biên cương của Tổ quốc.
Tư liệu trích dẫn trong cuốn “Thành phố Lào Cai 30 năm tái lập, hội nhập và phát triển (1992 – 2022)”.
Ảnh sưu tầm từ Bảo tàng tỉnh Lào Cai và các trang mạng tin cậy